नरनाथ लुइँटेलपैसाको पाइन्
खुर्पा, खुकुरी, चुलेसी या यस्तै अरु अन्य हतियारहरूमा धार नदोब्रिने पार्नका निम्ति लगाइने पाइन् पैसामा कसरी लाग्यो भन्नु होला । तर स्थिति यति जाज्वल्यमान भइसकेको छ कि अब त हतियारको धार नदोब्रिने पार्नकै निम्ति पैसामा पाइन् लगाउनु पर्छ । पैसाको पाइन् भन्नोस् या पैसामा पाइन्– यो नहुँदा तपाईंका यावत हतियारहरू भुत्ते सावित भइआएका छन् । तपाईं हामी सबले बुझ्नु पर्ने कुरोको जरो के हो भने पैसानै हतियार हो, तीर हो, गोलावारुद हो । आधुनिक शस्त्रअस्त्र भन्नोस् या अत्याधुनिक क्षेप्यास्त्र सबै पैसा हो ।
उहिलेउहिले नगदभन्दा बढ्ता जिन्सीको कारोबार हुन्थ्यो रे । मुद्धाको ठहर आफ्नो पक्षमा पार्ने रहर पूरा गर्न निसाफकर्तालाई एकजना वादीले राम्रो राडी टक्यार्एछ । त्यो थाह पाएर उसको प्रतिवादीले पनि चारमाना दूध दिइरहेको लैनो गाई नै सुपुर्दगी गरी दिएछ । मुद्धा फैसला हुँदा वादीले हा¥यो । कागती निचोरेजस्तो अनुहार लगाउँदै निसाफकर्तालाई राडीको कुरा सम्झाउन खोजेछ । निसाफकर्ताले जबाफ दिएछ– “तिम्रो राडी त हेर्दाहेर्दै गाईले खाइदियो ।” जिन्सीको कारोबारमा पनि यस्ता अनपत्यरिला घटना हुने गर्थे । घाँस खाने गाईले राडी खान्थ्यो । अहिले भने नगद्को कारोवार जमेको छ । अब त गाईले जाबो राडी–साडी होइन, पैसाले गाडी खान थालेको छ ।
पाइन्को अर्थ तुजुक हो भनेर यहाँ अथ्याई रहनु पर्दैन । आजकल बुद्धि नभएका बुज्रुकहरूलाई पनि पैसाको तुजुकले बुद्रुक बुद्रुक उफारी रहेको छ । “छन् गेडी सबै मेरी– छैनन् गेडी सबै टेडी ।” गेडीको गुड अर्थ पैसा हो । पैसा देखेपछि महादेवका पनि तीन नेत्र । सुरसाको मुखभन्दा ठूलो हाब्रो भएको पैसाले पाए जति सबै खाने गरेको छ । पैसाले गिदी खाइदिन्छ, नैतिकता खाइदिन्छ, इमान खाइदिन्छ, जमान खाइदिन्छ, योग्यता खाइदिन्छ, क्षमता खाइदिन्छ । पैसाले ज्ञान समेत चपाउँदै विज्ञानमाथि धावा बोलिरहेको छ । यसले खान, चपाउन र पचाउन केही पनि बाँकी राखेको छैन ।
तपाईं भन्नु होला यत्रोविधी जम्मै खाए पनि मान्छे त सबै भन्दा चलाख र बाठो प्राणी हो, यसलाई त पैसा जाबोले के खान सक्ला र ¹ अहँ यो पनि होइन, पैसाले मान्छेलाई समेत बाँकी राखी रहेको छैन । मान्छेको गिदी अर्थात दिमाग, मन अथवा मुटु, घ्राण अथवा नाक, श्रवणशक्ति अथवा कान आदि सवै संवेदनशील अङ्ग–प्रत्यङ्ग पैसाले खाइसकेको छ । यसरी सबै अङ्ग खाइ सकेपछि भित्र खोक्रो बाहिर बोक्रोमात्र जुन स्वरुप देखिन्छ त्यो अहिलेको मान्छे हो । यस्तै एउटा मान्छेसँग हिजै मात्र मेरो जम्काभेट भएको थियो । केही दिन अघि सारसौंदै देखेको मान्छे अहिले सिर्फ वैशाखीको सहारामा लखरठ्याक लखरठ्याक गरेको देख्दा मलाई आश्चर्य लाग्यो । “हैन, के भयो, तपाईंको खुट्टा ?” मेरो जिज्ञासा निवारण गर्दै उसले आफूमा घटेको घटनावारे बृतान्त बतायो । उसको खुट्टाको नलीहाड पैसाले नै सुरुवा बनाएर तन्तनी पिइदिएको रहेछ । उसले नलीहाडको सुरुवा पैसालाई पियाएपछि अबका यी दिन वैशाखीको भरमा कहिलेसम्म घिसार्नुपर्ने हो, थाह छैन । तपाईंले अव बुझ्नु भो होला पैसाले मान्छेको नलीहाड पनि चपाउँदो रहेछ । हो, पैसाद्वारा दिमाग चाटिएका, पैसाद्वारा मुटु चुँडालिएका, पैसाद्वारा आँखा फुटाइएका, पैसाद्वारा कान कोतरिएका, पैसा !नङ्ग्रा, नाक निमोठिएका अनगिन्ती मान्छेहरू हाम्रै ओरिपरि धद्धाइरहेका छन् । यो सव पैसाको पाइन् हो ।
पैसाको खाने क्रिया एवं प्रकियावारे माथि सङ्क्षेपमा चर्चा गरियो । पैसाले उडाउने र लडाउने पनि गरेको छ । उडाउने कुरा शक्ति अर्थात वलसँग सम्बन्धित छ भने लडाउने कुरा राजनीतिक दलसँग । शक्तिशाली भन्नोस् या शक्तिसम्पन्न गिरोह पैसाका निम्ति पैसाकै वलमा पैसाको प्रलोभन देखाएर बेरोजगार युवाहरूलाई खाडी मुलुक तर्फ उडाइरहेको छ, युवतीहरूलाई बम्वै (अहिलेको मुम्बै) स्थित रेडलाइट लाइनतिर उडाइरहेको छ । यो पैसाको व्यवसाय हो, पाइन् हो । राजनीतिक दाउपेच अन्तरगत दलहरूलाई लडाउने कार्यमा पैसाको पाइन् असाध्य पौरखी हुँदै आएको छ । पैसाको पौरखले राजनीतिको भर्याङ चढाउने र प्रतिष्ठाको लौरो ठ्डयाउनेदेखि नचाहँदा नचाहँदै कुर्सीबाट डङ्ग्रङ्ग लडाउनेसम्मका कार्यहरू सफलतापूर्वक सुसम्पन्न गरी रहेको छ । भनिन्छ– हेरौला तेरो पाइन् ! यो पाइन् भनेको सिर्फ पैसाको पौरख हो, तुजुक हो । यो पौरख र तुजुकमा अझ तेज थप्न पैसाको पाइन् हालौं, पाइन् चडाऔं । ए हजुर ! पैसाको पाइन्विना न कतै ‘लाइन’ पाइन्छ, न कहीँ लाइटमा आइन्छ ! सिर्फ गोता खाइन्छ, गोता ।
कलङ्की, काठमाडौँ
