गोपाल बरालघरबेटी बा
होचो होचो, भँुडी ह्वात्त बाहिर निस्केको, तिघ्रा सुकेको, कपाल फुलेको, तालु खुइलिएको मान्छेको बारेमा कसैले जान्न चाह्यो भने सबैले अड्कल काटिहाल्छन्, त्यो मान्छे हाम्रो घरबेटी बा भनेर । उनको हुलिया बताएपछि यो टोलका मान्छेले नचिन्ने भन्ने कुरै हुँदैन । हुन त घरबेटी बाको राजनीति, समाज सेवा, साहित्यकार, शिक्षाबिद, मानव अधिकारबादी, सहकारीकर्मी लगायतको धेरै हिसाबको परिचय छ टोलमा । तर पनि उनको जीबिकोपार्जनको मूलस्रोत घरभाडा भएकोले उनलाई भाडाजीवी भन्दा फरक नपर्ला । पहिला पहिला यो टोलका धेरै जनाको मूल पेशा कृषि थियो । अहिले धेरैको बाँच्ने मूलस्रोत भाडा नै भएकोले भाडाजीबी भनिएको हो । कहिलेकाहिँ यो पेशामा पनि सङ्कट नपर्ने चाहिँ होइन । यस कर्मको अप्ठ्यारो बेग्लै खालको हँुदो रहेछ ।
गज्जब गज्जबका स्वभावका मान्छेहरूसँग सङ्गत गर्नु पर्ने हुन्छ यस क्षेत्रमा कहिलेकाहीँ । कोही घरबेटीभन्दा पनि एक तह माथिका हुन्छन् बहालमा बस्नेहरू । कसले कति वाटको बिजुलीको चिम बाल्यो भन्नेदेखि कति वाटको हिटर बालेर भात पकायो ? कति चोटी अनिकालको पानीको धारा खुलै छोडेर दाँत माझ्यो ? कति घरमा आफन्त बोलाएर नुहाउने लुगा धुने काम गरायो सम्मका कुरा बुझेर घरबेटीलाई कुरा लगाउने र घरबाट निकाल्न लगाउने । यी सबै हर्कत र चर्तिकला संझदा त कहिलेकाहीँ त यो काम पनि गर्दै नगरौँ जस्तो लाग्छ ।
कोही कोही त महाका हराम हुन्छन् । कहिलेकाहीँ घुमघाम गर्न सँगै गइयो भने रेस्टुरेण्टमा पसेर मनलाग्दो खाने कुरा मगाउने, बिल तिर्ने बेलामा खुसुक्क ट्वाइलेटभित्र छिरेर घरबेटीले बिल भुक्तानी नगरुञ्जेल बाहिर नै ननिस्कने । कोही कोही चाहिँ भाडा भुक्तानी गर्नु पर्यो कि भुत्तुक्क हुने । घरभाडा माग्दा माग्दा टेलिफोन र मोटर साइकलको पेट्रोलको बिल भाडाको भन्दा बढी हुने खालका । उहाँ भने समयमा घर भाडा तिर्न चाहिँ पैसा नहुने तर घरमा दिनदिनै भोज भत्तेर गर्नु पर्ने ! आफू २ रुपैयाँको कमाइ नगर्ने तर कुनै चाडबाड आयो कि लामो भन्दा लामो किनमेलको सूची तयार गरेर श्रीमतीको हातमा थमाउने । बिचरी श्रीमतीले माष्टरी गरेर ल्याएको कमाइले रजाई गर्नु पर्ने ! त्यस्ता महोदयलाई चाहिँ सानो उपलब्धि हँुदा पनि साथीभाइलाई भोज गर्नु पर्ने, सानो दुःख पर्दा पनि त्यसलाई बिर्सन भनेर जाँड रक्सीको भोज भत्तेर गराउनु पर्ने ! हुन त उसले उसकै श्रीमतीको कमाइ उडाएको हो ।
घरभेटीलाई के को टाउको दुःखाई ? तर पनि महिना महिना दिनसम्म रातदिन खटेर भात भान्साको कोतेधन्धा समेत भ्याइकन, दिउसो श्रीमतीले घाँटी सुकुञ्जेल भुराभरीलाई पढाएर कमाएको ज्याला एकै रातमा स्वाहा पार्दा कसको चित्त नदुःख्ला र ? म त भन्छु ति माष्टर्नी नानीले धन्न घर धानेकी छिन् । घरका भुराभुरीको स्याहारसंभार गर्नु पर्ने, घरको भाडा, तिहुन, तमाखु, चामलको जोहो गर्नु पर्ने, केटाकेटीेको फी, कापि कलमको अतिरिक्त विद्यालयले पठाउने स्वीमिड, बनभोज, स्वास्थ्य जाँचको खर्चको बिलले बिचरीको ढाडै भाँच्छ । तैपनि ती माष्टर्नी नानीले धन्न घर चलाएकी छिन् बा ! लोग्नेलाई खुशी पार्न दिउसो बिध्यालयमा खाजा नखाएरै भए पनि लोग्नेलाई सघाएकी छिन् ।
कोही कोहीको नियति अचम्मको हँुदो रहेछ । मेसिन जसरी खट्दा पनि लोग्नेको प्रताडना खप्नै पर्ने । म जस्तो भए त त्यस्तो विवेकहीन लोग्नेलाई उहिल्यै छाडेर जोगिनी भएर हिँडिसक्थेँ हुँला । हुन त मान्छेको जातै त्यस्तो हो । ऊ जहाँ पनि जसरी पनि वातावरणमा मिलेर बस्न सक्छ । त्यसैले त मानवशास्त्री समाज शास्त्रीहरूले भनेका होलान् (म्यान इज द सर्भाइबल द फिटेस्ट) भनेर । तर पनि यस्ता अधम मान्छेसंँग मिलेर बस्न सक्नु कम चानचुने कुरो होइन । अर्का एकजनाको परिवार अझ नमुनाको छ । दुई जना बुढाबुढी मात्र बस्छन् ७० बर्ष उमेर क।टी सकेका । बुढा मुटुका रोगी छन् । बेला बेलामा उच्च रक्तचापले हैरान पर्छन् । उनलाई चिकित्सकले अमिलो पिरो चिल्लो नखानू, कामको नाममा ५ के.जी.भन्दा गह्रौँ बस्तु उचाल्दै नउचाल्नू, असजिलो महसुस हुनासाथ तुरुन्त नजिकको चिकित्सालय वा चिकित्सक कहाँ गई जँचाई हाल्नु भनेका छन् रे । तर श्रीमती चाहिँ महाकी विवेकहीन् छिन् । उनलाई त्यस्तो धराप लोग्नेको स्वास्थ्यसँग भन्दा आफ्नो जिद्दीसँग गहिरो दोस्ती छ । घरमा बस्ने सबै भाडावाललाई जमेको ट्याङ्कीको पानी पिउनु हुन्छ । उनलाई भने धाराबाट खस्ता खस्तैको पानी गाग्राका गाग्रा भान्सामा हुनु पर्दछ । त्यस्तो कठ्याङ्ग्रिदो जाडोमा तिनै ५ किलोको भारी उचाल्न नहुने बिरामी लोग्नेले ५ तला माथि ओसार्नु पर्छ । उनीलाई भनें चर्को हाच्छ्युँ आउनु हुँदैन । त्यही लोग्नेले रात रात भर कुरेर जाग्राम बस्नु पर्छ । लोग्नेलाई भने उच्च रक्तचापको कारण भान्सामै ढले पनि स्वाङ पारेको अत्तो लगाइन्छ । भात भान्साको त कुरै छोडौँ उनको हातबाट एक कप चियासम्म बनेको हामीलाई थाहा छैन । तर लोभ चाहिँ असाध्यै गर्नु पर्ने । कसैले यसो दाँत कोट्यायो कि उनलाई त्यही कुरो नभै नहुने । त्यो लोग्नेले जहाँबाट भए पनि तुरुन्त ल्याई दिनै पर्ने । उहाँ भने चिकित्सकले खसि बङ्गुरको मासु छुँदा पनि नछुनु भनेको छरे भन्छिन् । तर उनैलाई बिबाह, ब्रतबन्धमा ती पदार्थ नभए त भोज, भोज जस्तै लाग्दैन रे । मुखले त छुन्न भन्छिन् तर मौका मिल्नासाथ ल्पास्टिकको थैलोमा हालेर पटुकामा घुसारी हाल्छिन् । आऽऽऽऽ यी थाङ्ने गन्थनहरू छोडिदिऊँ । आफूलाई भाडासित पो सरोकार छ त । अरुको आनिबानी, पेशा व्यवसायसँग के को सरोकार ?
खाली आफूलाई घरबेटी बा असल हुनुहुन्छ भनिदिए पुग्छ । समयमा भाडा तिरेपछि जेसुकै गरुन् ?चाहे त्यो आफ्नो घर पसलमा लोकल ठर्रा रक्सीको व्यापार गरोस् कि ? मसाज केन्द्रको साइनबोर्ड राखेर अरु नै थोकको ब्यापार गरोस् । बरु त्यस्तै काम गर्नेहरूले अरुले भन्दा बढी भाडा पनि तिर्छन् । समयमा पनि तिर्छन्, अझ मौका मिले छ महिना बर्र्षदिनको अग्रिम नै तिर्छन् । मलाई मैले गर्दा समाजमा कस्तो असर पर्छ ! के सरोकार ? विकृति बेथितिको राशमा एक मुठी थप्दा र झिक्दा के फरक पर्ला र ? भाडामा बस्नेकै कारणले गर्दा टोल छिमेकमा झगडा परिरहे पनि, आफैंलाई दारुपानी पिउनेले दैला करेसामा झाङल झुङल पारे पनि के मतलव ? भाडाजीबीलाई त खाली भाडा कै मात्र सरोकार हुन्छ । “भाङ पेल धतुरो पेल लेऊ मेरी माई तिन पाथी तेल” भने झैं प्रशस्त भाडा उठे पुग्दछ भाडाजीवीलाई । बरु करार सरार नगरिकन दिन पाए झन मज्जा । कि कसो ?
जोरपाटी, मणिगाल
